Voortgangsrapportages en jaarverslagen

Financieel toezicht
Op grond van de Gemeentewet zijn gemeenten onderworpen aan financieel toezicht door de provincie.
Daartoe zenden de gemeenten jaarlijks hun begrotingen, jaarrekeningen en andere financiële bescheiden op naar de provinciale toezichthouders.
De bepalende criteria voor het toezicht zijn opgenomen in de Gemeentewet. Het financieel toezicht kent twee mogelijke vormen van toezicht: repressief of preventief toezicht.

Repressief begrotingstoezicht
Er is repressief toezicht wanneer er, naar het oordeel van Gedeputeerde Staten, sprake is van een structureel en reëel begrotingsevenwicht. Wanneer dit evenwicht niet aanwezig is kan alsnog repressief toezicht worden ingesteld indien aannemelijk is dat, blijkens de meerjarenraming, dit evenwicht in de eerstvolgende jaren tot stand zal worden gebracht.
Repressief toezicht is de standaard. Deze vorm van toezicht houdt in dat de begroting en begrotingswijzigingen direct uitgevoerd kunnen worden (rechtskracht krijgen) zonder afhankelijk te zijn van een voorafgaande goedkeuring van Gedeputeerde Staten.

Preventief begrotingstoezicht
Preventief toezicht moet worden ingesteld wanneer de begroting van het eerstvolgende jaar, naar het oordeel van Gedeputeerde Staten, niet structureel en reëel in evenwicht is en blijkens de meerjarenraming niet aannemelijk is dat in de eerstvolgende jaren een structureel en reëel evenwicht tot stand zal worden gebracht (imperatief preventief begrotingstoezicht.)
Preventief toezicht kan ook worden ingesteld wanneer de begroting of de jaarrekening over het tweede aan het begrotingsjaar voorafgaande jaar niet tijdig is ingezonden.

Wettelijke inzendtermijnen:

• begroting (incl. meerjarenraming): vóór 15 november voorafgaande aan het begrotingsjaar
• jaarrekening: vóór 15 juli na afloop van het rekeningjaar

Gedeputeerde Staten doen voor aanvang van het begrotingsjaar mededeling aan het gemeentebestuur omtrent het in te stellen toezichtsregime voor het komende jaar.

De gemeentebegrotingen voor het jaar 2025
Geconstateerd is dat negen Groninger gemeenten voor het jaar 2025 een structureel en reëel sluitende begroting hebben gepresenteerd. Bij de tiende gemeente is het aannemelijk dat, conform de geldende criteria als opgenomen in het Gemeenschappelijk financieel toezichtkader 2020, het evenwicht in het laatste jaar van de meerjarenraming wordt hersteld. Hiermee voldoen alle Groninger gemeenten aan de criteria voor het terughoudende repressieve begrotingstoezicht.
Op basis van de structureel en reëel sluitende begrotingen zijn alle gemeenten onder het repressieve begrotingstoezicht geplaatst. De gemeentebegrotingen 2025 hebben daarmede rechtskracht en kunnen worden uitgevoerd.   

De volgende structurele saldi worden geraamd (x € 1.000):

Per 2026 neemt de druk op de financiële positie van de gemeenten significant toe. Dit als gevolg van een gewijzigde financieringssystematiek, waarbij het (volume) accres van het gemeentefonds per 2026 fors daalt. De nieuwe financieringssystematiek, gekoppeld aan het bbp, moet meer stabiliteit brengen, maar de daling van het gemeentefonds in 2026 baat zorgen. Voldoende financiële armslag voor gemeenten blijft noodzakelijk voor een constructieve relatie met de rijksoverheid en het uitvoeren van de gemeentelijke taken.

Gelet op de financiële onzekerheden per 2026 zijn gemeenten in de begrotingsbrief geattendeerd op de ingeboekte korting op het Gemeentefonds. Gemeenten met tekorten in de meerjarenraming worden onder de aandacht gebracht dat de mogelijkheid bestaat dat het gemeentefonds per 2026 niet wordt aangezuiverd en de gemeente op termijn (aanvullend) zal moeten bezuinigen teneinde blijvend met structureel sluitende budgetten te kunnen blijven werken.

Ontwikkelingen Gemeentefonds
Het jaar 2026 laat een forse teruggang zien voor wat betreft het volume- accres van het gemeentefonds. Dit jaar wordt ook wel aangeduid als 'ravijnjaar' en wordt veroorzaakt door een per 2026 in te voeren gewijzigde financieringssystematiek.
Tot en met 2025 is de omvang van het Gemeentefonds gebaseerd op de normeringssystematiek, de zogenaamde trap-op-trap-af-systematiek. Om te komen tot een meer stabiele financiering is het becijferde accres voor de jaren 2022-2025 vastgezet en zal alleen nog wijzigen als gevolg van loon-en prijsstijgingen. Daarmede hebben de gemeenten voor de komende jaren duidelijkheid over de algemene uitkering uit het Gemeentefonds. Uitgangspunt is dat de fondsen (Gemeente- en Provinciefonds) meerjarig de ontwikkeling van het nominaal bbp volgen. De volumeontwikkeling van de fondsen wordt gebaseerd op het achtjarig historisch gemiddelde van de ontwikkeling van het bbp, waardoor de fondsen minder schommelen. Met het invoeren van de systematiek heeft het Rijk ervoor gekozen het volumedeel te verlagen. Hiermee neemt het Gemeentefonds af met een bedrag van bij benadering € 2,5 miljard. Tot nu toe heeft het kabinet geen gehoor gegeven aan meerdere verzoeken van gemeenten en VNG om dit aan te zuiveren. Ook het prijsaccres staat ter discussie en ook hier geeft het kabinet geen gehoor om volledige compensatie te geven waardoor gemeenten niet volledig worden gecompenseerd voor inflatie. Ingeschat wordt dat door de te lage raming van de inflatie van het Centraal Planbureau (CPB) gemeenten dit jaar € 450 miljoen te weinig inflatiecompensatie krijgen.

Het 'ravijn 2026' in cijfers (x € 1.000):

N.B. In deze tabel is de inschatting van de te lage raming voor de inflatie niet meegenomen.