1. Ruimte en water

Het programma Ruimte en water heeft als doel:

Het programma bestaat uit de deelprogramma's:

• Ruimtelijke ontwikkeling
• Waterbeheer

Ruimte

Ruimte en regie op ruimte
De provinciale regie heeft zich vooral gericht op de totstandkoming van het ruimtelijk voorstel en het conceptontwerp van de omgevingsvisie, waarbij intensief is samengewerkt en afgestemd met de Groninger gemeenten, de waterschappen en het waterbedrijf. Nationaal komen de ruimteclaims bij elkaar in de nota ruimte. In de voorbereiding hierop heeft de provincie op 8 februari 2024 haar ruimtelijk voorstel overhandigd aan minister De Jonge. Provinciaal is vooral de Omgevingsvisie belangrijk. Het conceptontwerp van de omgevingsvisie is inmiddels (maart 2025) aangeboden aan Provinciale Staten. In zowel het ruimtelijk voorstel als in het conceptontwerp van de omgevingsvisie staan ruimtelijke kwaliteit en brede welvaart centraal.

Ruimtelijke kwaliteit
In het najaar van 2024 zijn wij gestart met het opstellen van een beleidsprogramma Ruimtelijke kwaliteit en Landschap en de Uitvoeringsagenda Mooi Groningen. Dit met als doel om op tactisch en uitvoerend niveau uitwerking te geven aan de onderdelen uit de Omgevingsvisie die betrekking hebben op Ruimtelijke kwaliteit en Landschap.
Vanuit het Provinciaal Atelier Ruimtelijke kwaliteit en landschap is ontwerpdeskundigheid ingezet om de ruimtelijke kwaliteit te borgen binnen provinciale trajecten en gebiedsopgaven zoals de Oostpolder, NOVEX-gebied Groningen, de ontwikkeling van Groningen-West en verschillende infrastructurele projecten. De landschappelijke inpassing van de uitbreiding of verplaatsing van agrarische bedrijven en van zonneparken is eveneens begeleid door het Provinciaal Atelier Ruimtelijke kwaliteit en Landschap.
Daarnaast hebben we door het verstrekken van subsidies de versterking van de ruimtelijke kwaliteit in plannen van andere partijen gestimuleerd; bijvoorbeeld door de financiering van de eerste provinciale architectuurprijs 'De Bronzen Havik'.  

Bedrijvigheid
Wij ondersteunen gemeenten met de revitalisering en herstructurering van hun bedrijventerreinen. Om invulling te geven aan de vraag naar vestigingslocaties van grootschalige en hoogwaardige industrie, hebben we ingezet op clustering in vijf XXL-bedrijventerreinen  Eemshaven/Oostpolder, Oosterhorn-Delfzijl, Westpoort-Groningen, Ter Apel - Zuid-Groningen en tussen Hoogezand, Winschoten en Veendam. Voorlopig liggen de grenzen van deze terreinen vast. Als in de toekomst uitbreiding op basis van de uitkomsten van gezamenlijke verkenningen nodig en wenselijk blijkt, dan volgen we daarbij de ruimtelijk ordeningsprocedures, werken we gebiedsgericht en met betrokkenheid van de omgeving.

Gebiedsontwikkeling Oostpolder
De gebiedsontwikkeling Oostpolder voorziet in de ontwikkeling van een bedrijventerrein gericht op onder andere waterstof, batterijen, windenergie en nieuwe, innovatieve sectoren. Om deze ontwikkeling mogelijk te maken is een Provinciaal Inpassingsplan in procedure gebracht. Daarnaast is een advies van de commissie mer nodig, voorafgaand aan de vaststelling. Ook is en wordt er gewerkt aan het opstellen van een inrichtingsplan voor de groen-blauwe zones en aan de afronding van het Provinciaal Inpassingsplan. Met de omgeving en overige stakeholders is in 2024 regelmatig afstemming geweest. Met deze werkwijze worden betrokkenen geïnformeerd over de voortgang en inhoud. Zodra het advies van de commissie mer is ontvangen kan het Provinciaal Inpassingsplan in 2025 voorgelegd worden aan Provinciale Staten ter besluitvorming.

Water en klimaatadaptatie

Op het gebied van water hebben we ons in 2024 ervoor ingezet dat iedereen veilig en gezond kan leven en werken in de provincie Groningen. Dat doen we samen met waterschappen, Waterbedrijf Groningen, gemeenten, het Rijk en vele andere partners. Daarnaast houden we toezicht op de uitvoering en voortgang van het regionale waterbeleid van de waterschappen. 

We hebben in 2024 verder vormgegeven aan de opgave om te anticiperen op klimaatverandering en in de uitwerking daarbij het principe Water en Bodem Sturend toe te passen. De volgende deelopgaven zijn daarbij van belang: veiligheid tegen overstroming, borging van de waterkwaliteit, blijvende beschikbaarheid van voldoende zoet (drink)water en zorg dragen voor een robuuste grondwaterstand.  
Klimaatadaptatie en water en bodem sturend zijn als belangrijke ingrediënten meegenomen in het concept Ontwerp Omgevingsvisie, de uitwerking van de NOVEX (Nationale OmgevingsVisie EXecutiekracht) en de gebiedsplannen vanuit het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). 

In 2024 hebben we met medeoverheden en drinkwaterbedrijven in de werkregio Ruimtelijke Adaptatie Groningen/Noord-Drenthe uitvoering gegeven aan de gezamenlijke uitvoeringsagenda. De provincie coördineert deze samenwerking. Er wordt kennis gedeeld op het gebied van het toepassen van de principes van Water en Bodem Sturend, en de landelijke maatlat groene klimaatadaptieve gebouwde omgeving. Maar ook op het gebied van het gezamenlijk werken aan communicatie en bewustwording, waterbesparing, klimaatbestendige bedrijventerreinen en het stedelijk gebied als spons inrichten. Tevens worden concrete klimaatadaptatiemaatregelen uitgevoerd in samenwerking met de regiopartners. Deze maatregelen zijn deels gefinancierd met behulp van Impulsgelden van het ministerie van IenW. 

Waterveiligheid 
We werken continu aan een robuust en klimaatbestendig watersysteem, dat inwoners beschermt tegen wateroverlast en overstromingen. De waterschappen versterken de waterkeringen als ze niet meer aan de veiligheidsnormen voldoen. Ook voeren ze de laatste maatregelen uit van het project Droge Voeten, zoals aanleg waterberging. Wij hebben erop toe gezien dat dit goed gebeurt. In het Deltaprogramma Waddengebied hebben we samengewerkt met anderen in het gehele Waddenkustgebied aan waterveiligheid, door ook meer het achtergebied mee te nemen, en niet alleen de kering zelf, in de benadering van waterveiligheid. 

Waterkwaliteit 
We zijn verantwoordelijk voor een goede (ecologische) kwaliteit van alle Groningse oppervlakte- en grondwaterlichamen die op grond van de Kaderrichtlijn Water zijn aangewezen. In alle overige wateren moeten we een goede waterkwaliteit zien te behalen. Door de in 2024 uitgevoerde monitoring zien we onder andere bedreigingen van nieuwe verontreinigende stoffen zoals microplastics, medicijnresten en zeer zorgwekkende stoffen (ZZS) op ons afkomen. We hebben in 2024, zoals jaarlijks, de zwemwateren binnen de provincie aangewezen. Landelijk is in 2024 een Tussenevaluatie uitgevoerd om te bezien hoe de huidige waterkwaliteit kan worden geduid en wat we (alle nationaal betrokken partijen bij de KRW) extra kunnen doen. Deze tussenevaluatie maakte onderdeel uit van de KRW-impuls waarin ook wordt gekeken naar verantwoording, handelingsperspectief, etc.   

Beschikbaarheid drinkwater en zoetwater 
De zoetwatervoorziening staat onder druk, met name door de klimaatverandering. Het wordt steeds lastiger om op elk moment overal voldoende zoetwater beschikbaar te hebben. In geval van ernstige droogte treedt de gezamenlijk overeengekomen verdringingsreeks in werking, die bepaalt hoe we het schaarse water verdelen. In 2024 was er echter geen sprake van droogte. In 2024 zijn we, in zoetwaterregioverband, begonnen met het definiëren van maatregelen voor de derde fase (2028-2033) van het deltaprogramma Zoetwater.
Tevens zijn we het PlanMER-proces gestart om te komen tot vaststelling van ASV’s (Aanvullende Strategische Voorraden) ten behoeve van drinkwater. Van de bestaande drinkwaterwinningen zijn de gebiedsdossiers geëvalueerd en zijn we begonnen met de herijking van de nieuwe gebiedsdossiers. Tenslotte hebben we een bijeenkomst georganiseerd met betrekking tot de landbouw in grondwaterbeschermingsgebieden.

Regionaal Waterprogramma 
In 2024 hebben we het Regionaal Waterprogramma (RWP) Programma Water 2024 vastgesteld. Dit is een verplicht instrument uit de Omgevingswet, waarin we beschrijven op welke wijze we, met de betreffende stakeholders, de komende jaren de wateropgaven invullen en (laten) uitvoeren.